Buk

Miasto położone w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Buk. Nazwa tego ośrodka nawiązuje do legendy, jakoby pod jednym z bukowych drzew miał umrzeć Mieszko I, który uważany jest za twórcę polskiej państwowości. Pierwsze informacje o istniejącej tutaj wsi pojawiają się w XIII wieku. Lokacji Buku na prawie magdeburskim dokonał książę Przemysł II, najprawdopodobniej jeszcze przed 1296 rokiem. Wówczas miejscowość było własnością biskupów poznańskich. Był to okres sporego rozwoju gospodarczego związanego z powstającym ośrodkiem handlowo-rzemieślniczym świadczącym usługi dla okolicznych osad położonych pośrodku wielkich lasów bukowych. Do rozwoju handlu przyczyniło się prawo organizowania jarmarków oraz istnienie komory celnej. Miasto zostało otoczone murami, a mieszkańcy korzystali z licznych przywilejów przyspieszających rozkwit gospodarczy.

W XV oraz XVI wieku nastąpił dalszy rozkwit ośrodka, zaliczanego wówczas do największych i najbardziej znaczących miast Wielkopolski. Powstawały tutaj liczne cechy rzemieślnicze: rzeźników, krawców, szewców, kuśnierzy, sukienników, iglarzy, kowali, ślusarzy, bednarzy, kołodziejów czy młynarzy. Od 1519 roku znani są w Buku pierwsi piwowarzy, za których przyczyną powstaje wodociąg. O randze miasta świadczy fakt, że było ono odwiedzane przez królów- w tym Władysława Jagiełłę, Zygmunta Starego czy Henryka Walezego. Dobre czasy skończyły się w XVII wieku razem z potopem szwedzkim. Po zniszczeniach wojennych przyszła kolejna plaga, tym razem epidemia, która zdziesiątkowała mieszkańców. Jak bardzo było źle pokazują liczby- w 1733 roku Buk liczył zaledwie 140 mieszkańców. Dokonująca się w ciągu XVIII wieku odbudowa miasta nie doprowadziła już do powrotu do dawnej pozycji. Pod koniec tego stulecia miasto zostało zajęte przez wojska pruskie, stając się w wyniku II rozbioru Polski częścią nowo powstałych Prus Południowych. Biskupi posiadający dotychczas wysoką pozycję zostali pozbawieni swoich dóbr. Na domiar złego w 1858 roku w mieście wybuchł ogromny pożar, który strawił prawie cały rynek wraz z ratuszem i przyległymi ulicami. Do Polski miasto powróciło w listopadzie 1918 roku. Kompania zorganizowana pod dowództwem kpt. Witolda Wegnera oswobodziła okoliczne miejscowości i brała udział w walkach na froncie zbąszyńskim. Pierwsza polska Rada Miejska powstała w kwietniu 1919 roku, a burmistrzem został Polak Konstanty Scholl. Obecnie miasteczko liczy niespełna 6000 mieszkańców.

Rynek

Do dzisiaj zachował się zarys centralnego placu wytyczonego jeszcze w trakcie lokacji w 1289 roku, zawdzięczając swój kształt prawdopodobnie księciu Przemysłowi II. Na podstawie prawa niemieckiego wytyczono plac w kształcie kwadratu, który oglądamy do dzisiaj. Co ciekawe pierwotny poziom rynku znajdował się około 1,5 metra poniżej dzisiejszego.

Z uwagi na pożar miasta w XIX wieku nie zobaczymy pierwotnej zabudowy, chociaż szczęśliwie ocalał dawny pałac biskupów poznańskich, którego początki sięgają XIV wieku. Obecny budynek, który nie różni się wiele od okolicznych kamienic, jest wersją wielokrotnie przebudowywanej rezydencji w neorenesansowej szacie. To tutaj w nocy z 22 na 23 maja 1520 roku zmarł słynny biskup Jan Lubrański.

Kościół farny

Zlokalizowany w bliskim sąsiedztwie rynku kościół pw. św. Stanisława Biskupa to bardzo ciekawa konstrukcja zaprojektowana w stylu późno klasycystycznym przez Karla Fryderyka Schinkla. Budowa obiektu trwała w latach 1838 – 1846. Niestety, w 1945 roku świątynia została spalona przez Niemców i zachowały się tylko mury obwodowe. Odbudowa trwała od 1946 do 1951 roku. 

Oczywiście historia tutejszej parafii jest znacznie starsza niż XIX wieku. Pierwsze wzmianki o świątyni parafialnej pochodzą z 1257 roku. Gotycki kościół wzniesiono w latach 1414 – 1426, lecz po zawaleniu się wieży w 1806 roku świątynię rozebrano. Z mroków średniowiecza dowiadujemy się o słynącym łaskami wizerunku Matki Bożej pochodzącym z 1430 roku. W pierwszym murowanym kościele obraz był umieszczony w ołtarzu bocznym, aby z czasem przeniesiono go do nowej kaplicy. Pomimo wspominanej katastrofy budowlanej dzieło sztuki przetrwało i zostało przeniesione na pewien czas do kościoła św. Krzyża. W 1933 roku z inicjatywy ks. Stanisława Kuliszaka podjęto się restauracji obrazu- wówczas uznawanego za pochodzącego z kręgów włoskich lub bizantyjskich. Niestety, to cenne dzieło sztuki spłonęło w 1945 roku. Wówczas umieszczono we wnętrzu kopię obrazu Matki Boskiej Bukowskiej Literackiej namalowaną na płótnie przez Eugenie Gogolewską.

Kościół pw. św. Krzyża

Świątynia ta znajduje się na terenie najstarszego grodu, późniejszego przedmieścia Konary. W tym miejscu został zbudowany przez biskupa poznańskiego Andrzeja Bnina Opaleńskiego wzmiankowany w 1609 roku kościół św. Wojciecha. Poddawany renowacji na początku XVII wieku został w połowie następnego stulecia rozebrany. Na jego miejscu w 1760 roku zbudowano obecny drewniany kościół na planie krzyża greckiego fundacji właściciela Wojnowic Wiktora Raczyńskiego. Konstrukcja wykonana z drewna modrzewiowego jest architektoniczną perełką w stylu dojrzałego baroku. 

Cenne są zachowane do naszych czasów oryginalne malowidła ścienne przedstawiające sceny z życia św. Wojciecha. Do dziś zachowała się większość oryginalnego wyposażenia w stylu rokoko. Przy kościele zobaczymy także drewnianą dzwonnicę z 1757 roku. Wokół cmentarz z licznymi zabytkowymi nagrobkami.

Synagoga

Synagoga w Buku należy do grona najlepiej zachowanych tego typu obiektów w Wielkopolsce. To niemy świadek zamieszkującej miasto gminy żydowskiej od XIV wieku. Obecnie istniejący neoromański budynek, stanowiący centrum zespołu synagogalnego, wzniesiono w pierwszej dekadzie XX wieku według projektu Alfreda Grotte. Nową synagogę postawiono na miejscu drewnianej bożnicy zniszczonej w czasie Wiosny Ludów w 1848 roku.

Główne wejście do świątyni poprzedza przedsionek ze schodami na emporę. Wnętrze jest jednoprzestrzenne, z widoczną absydą w ścianie północno-wschodniej z emporą dookoła. Fasadę po bokach akcentują dwa filary o zakończeniach sterczynowych wystających ponad połać dachu, zakończono je dwuspadowymi daszkami. Po kapitalnym remoncie przeprowadzonym w latach 2017-2018 obiekt zamieniono w multifunkcją Salę Miejską z niewielkim muzeum. Całość prezentuje się obecnie wyśmienicie.

Drogi miłośniku Wielkopolski, jest mi bardzo miło mi, że odwiedzasz moją stronę! Jeśli pomogłem Ci znaleźć potrzebne informacje, inspiracje do dalszych podróży lub po prostu spodobało się Tobie, to co robię, będę wdzięczny, gdy wesprzesz mnie stawiając mi wirtualną kawę. Takie wsparcie pomaga mi dalej kontynuować mój projekt.