Grodzisk Wielkopolski

Miasto położone w powiecie grodziskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Grodzisk Wielkopolski. Początki ośrodka sięgają wczesnego średniowiecza i łączą się z istniejącym tu grodem oraz osadą targową, położoną na szlaku handlowym z Dolnego Śląska do Poznania. W drugiej połowie XIII wieku Grodzisk należał do klasztoru cystersów w Paradyżu, później stanowił własność rycerską. Najstarsza wzmianka świadcząca o miejskim charakterze tegoż ośrodka pochodzi z 1303 roku. Od XIV wieku pozostawało w rękach rodu Borków, a w czasach późniejszych także do Ostrorogów (XVI wiek) i Opalińskich (początek XVII – koniec XVIII wieku).

Planujesz zwiedzanie miasta? Nocuj w Grodzisku Wielkopolskim i okolicach!

W 1593 roku ówczesny właściciel miasta Jan Ostroróg lokował na północ od dotychczasowej zabudowy tzw. Nowy Grodzisk, którego centrum stanowił obszerny plac zwany dzisiaj placem Powstańców Wielkopolskich. Nie miał jednak stanowić odrębnej jednostki administracyjnej, co było nietypowe. Pomimo takiej „konkurencji” pod koniec XVI wieku miasto liczyło już około 1160 mieszkańców. Był to także okres nowych prądów religijnych i filozoficznych. W rodzie władających ośrodkiem Ostrorogów nastąpił podział na część katolicką i luterańską. Dzięki nim zagościła w mieście reformacja. Osiedlali się tutaj rzemieślnicy, ale także ludzie wykształceni oraz pisarze. Dzięki Stanisławowi Ostrorogowi powstała tutaj szkoła z wybitnym Erazmem Glicznerem- polskim pisarzem, reformatorem religijnym, pedagogiem, tłumaczem i przywódcą wielkopolskich luteranów.

Od 1626 roku miasto należało do innej zamożnej rodziny– Opalińskich. Rzeczą, z której słynął ówczesny Grodzisk to przede wszystkim… piwo, które było tutaj ważone od średniowiecza. Okresem przełomowym okazała się jednak druga połowa XVI wieku za sprawą przywilejów dla piwowarów i mielcarzy. Podobno wyjątkowe walory smakowe produkowanego szlachetnego trunku oparte były na specjalnych recepturach oraz nadzwyczaj smacznej wodzie. No właśnie, wodzie. Grodzisk powinien się nam także kojarzyć z legendą o ojcu Bernardzie:

„…dnia jednego błogosławiony ojciec Bernard z klasztoru benedyktyńskiego w Lubiniu udał się do Grodziska i ujrzał tamtejszych mieszczan mocno strapionych z powodu, że studnia, z której oni wodę do miejskiego browaru czerpali, wyschła była zupełnie, browar zaś ten jedynym był źródłem dochodu miasta i szpitala. Użalił się nad nieszczęśliwymi zakonnik i głęboko do Boga westchnąwszy pobłogosławił studnię, aż w tej chwili trysnęło źródło podziemne i napełniło cembrzyny. Piwowarzy biorą się niebawem do roboty; jakież ich podziwienie i radość, gdy skosztowawszy zrobionego piwa znaleźli smak jego lepszym nierównie, niż był kiedykolwiek. Na tę pamiątkę mieszkańcy Grodziska co rok w procesji do Lubinia chodzili i tam na grobie ojca Bernarda klasztorowi beczkę piwa w darze składali….”

Z końcem XVIII wieku działało w mieście 53 piwowarów. Był to także niestety czas licznych pożarów oraz zarazy. Na domiar złego to także okres zaborów, a później także licznych powstań. Okres międzywojenny to szybki rozwój gospodarczy miasta. Do 1932 roku Grodzisk był siedzibą powiatu (od 1999 jest nią ponownie). Wtedy rozwinął się przemysł spożywczy, działały Zjednoczone Browary Grodziskie, Zakłady Mięsne, mleczarnia, tartak i inne przedsiębiorstwa.

Ratusz

Ratusz w Grodzisku to bardzo ciekawa konstrukcja i śmiało może konkurować wśród najpiękniejszych tego typu budowli w Wielkopolsce. Jest to kolejny budynek wzniesiony w tym miejscu na XVII-wiecznych fundamentach i z wykorzystaniem gotyckich cegieł. Obecna konstrukcja jest dużo młodsza, pochodzi bowiem z około 1830 roku. Ostateczny wygląd siedziba władz miejskich uzyskała w 1910 roku. Jest to trzykondygnacyjny budynek z ryzalitem pośrodku ozdobionym herbem miasta i zegarem w szczycie. Przykrywa go dwuspadowy dach kryty dachówkami. Na kalenicy znajduje się niska, czworoboczna wieżyczka. Elewacje tynkowane, na poziomie parteru boniowane, zwieńczone fryzem z ornamentem roślinnym.

Przy ratuszu znajduje się zupełnie unikatowa studnia miejska, która istnieje tutaj już od średniowiecza, zasilająca niegdyś okoliczne browary. Nazwa ujęcia pochodzi od św. Ojca Bernarda, o którym przytoczyłem wyżej legendę. Obecny drewniany budynek został wzniesiony pod koniec XIX wieku w stylu secesyjnym.

Pałac

Rezydencja wzniesiona dla ówczesnych właścicieli dóbr grodziskich rodziny Heyderów w połowie XIX wieku. Po bokach fasady dwa nieznaczne ryzality, zaś pośrodku wejście osłonięte drewnianym gankiem wspartym na filarach. W czasie Powstania Wielkopolskiego w pałacu mieścił się sztab frontu zachodniego. Obecnie służy jako siedziba muzeum. Wokół park krajobrazowy z XVIII wieku służący obecnie jako park miejski.

Kościół pw. św. Jadwigi

To jeden z najciekawszych i najoryginalniejszych kościołów miejskich na terenie Wielkopolski. Początki samej świątyni sięgają jednak dużo wcześniej w przeszłość- pierwsza wzmianka pochodzi bowiem już z czasów lokacji Grodziska, czyli pod koniec XIII wieku. Konkretne informacje pojawiają się dopiero w 1426 roku, gdzie należy szukać początków budowy gotyckiego kościoła.

Cudo XVII-wiecznej architektury zawdzięcza swój obecny wygląd włoskiemu architektowi Krzysztofowi Bonadurze Starszemu oraz znamienitemu rodowi Opalińskich tj. Jana Opalińskiego i jego syna Aleksandra. Przebudowa polegała na znacznym powiększeniu obiektu przy zachowaniu gotyckiej nawy, prezbiterium oraz wieży. Poświęcenie przybytku miało miejsce w 1648 roku, jednak inwestycja została zakończona dopiero w 1672 roku za kasztelana nakielskiego Jana Leopolda Opalińskiego.

Zachowana do dzisiaj manierystyczna świątynia składa się z pięcioprzęsłowej nawy, dwuprzęsłowego transeptu, którego ramiona tworzą pary kwadratowych kaplic, oraz jednoprzęsłowego, równego szerokością nawie, trójbocznie zamkniętego prezbiterium od wschodu. Charakterystycznym elementem jest także wysoka, kwadratowa wieża zwieńczona hełmem z 1865 roku. Cenne wyposażenie obejmuje m.in. zespół barokowych i rokokowych ołtarzy z XVIII wieku. Znajdziemy także elementy pochodzące z renesansu.

Pobernardyński zespół klasztorny

Grodzisk miał szczęście do udanych projektów architektonicznych- nic dziwnego, skoro możny ród Opalińskich mógł opłacać najlepszych fachowców. Zespół klasztorny z kościołem pw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny został wzniesiony w 1662 roku według projektu Krzysztofa Bonadury Młodszego przez Jana Leopolda Opalińskiego.

Klasztor po kasacie zakonu bernardynów około 1835 roku został zaadaptowany na szkołę, i na początku XX wieku o mało co przestałby całkowicie istnieć. Skończyło się wprawdzie na masowej rozbiórce, jednak udało się zachować skrzydło od strony południowej przylegające do prezbiterium kościoła i budynek poklasztorny na północny-zachód. Sam kościół na szczęście uniknął barbarzyńskich wyburzeń. Jego wyposażenie stanowią m.in. barokowe ołtarze, ambona i konfesjonały. W świątyni znajduje się także obraz przedstawiający Adorację Imienia Jezus przez króla Jana Kazimierza pochodzący z około 1662 roku.

Planujesz zwiedzanie miasta? Nocuj w Grodzisku Wielkopolskim i okolicach!

Kościół pw. św. Ducha

Drewniana świątynia powstała w 1663 roku staraniem ks. Jana Wolsztyńskiego w miejscu poprzedniej, średniowiecznej świątyni. Wewnątrz zachowała się polichromia z XVIII wieku oraz barokowe wyposażenie. Kościół, w przeciwieństwie do pozostałych przybytków Grodziska, nie jest udostępniany do zwiedzania.

Zadanie publiczne pn. „WOW- Wiedza o Wielkopolsce” jest współfinansowane ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu – Departament Edukacji i Nauki w ramach otwartego konkursu na realizację w formie wspierania zadań publicznych Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie edukacji w roku 2021.

Drogi miłośniku Wielkopolski, jest mi bardzo miło mi, że odwiedzasz moją stronę! Jeśli pomogłem Ci znaleźć potrzebne informacje, inspiracje do dalszych podróży lub po prostu spodobało się Tobie, to co robię, będę wdzięczny, gdy wesprzesz mnie stawiając mi wirtualną kawę. Takie wsparcie pomaga mi dalej kontynuować mój projekt.