Ruiny kościoła w Gryżynie
atrakcje i ciekawostki krajoznawcze,  dwór,  kościół murowany,  legendy wielkopolskie,  park krajobrazowy,  Powiat kościański- zabytki i atrakcje,  świątynie,  Wielkopolska dla rodzin- miejsce przyjazne i dostępne,  Wielkopolskie zamki, pałace i dwory,  Wieś

Gryżyna

Booking.com

Wieś położona w powiecie kościańskim w gminie Kościan. W źródłach pojawia się od 1296 roku. Pierwsi znani dziedzice to Borkowie Gryżyńscy. Za ich czasów wieś wraz z obronną siedzibą znajdowała się w sąsiedztwie dzisiejszych ruin kościoła pw. św Marcina. Jan Borek Gryżyński w końcu XIV wieku lub na początku kolejnego stulecia translokował osadę na nowe miejsce. W 1512 roku w posiadanie wsi wszedł Maciej Gostyński, następnie dobra przechodziły na własność Staręskich, Gołutowskich, Mąkowskich i Zakrzewskich. W 1786 roku Gryżynę za długi i poręczenia otrzymał Wiktor Wierusz-Kowalski. Na początku lat 30. XIX wieku u tej rodziny miał przebywać Adam Mickiewicz, którego ponoć zapoznano z legendą o słynnej gryżyńskiej brzozie. Na ile mu się spodobała tego nie wiemy. W 1838 roku Wiridiana Żelisławska, córka Wiktora, przejęła majątek i sprzedała go Konstantemu Lossow i jego żonie Matyldzie Weronice z Twardowskich. W 1881 roku powierzchnia dóbr wraz z folwarkiem Lossówko wynosiła 662,7 ha. Dwadzieścia dziewięć lat później wieś objął Józef von Lossow. Ukończył on studia rolnicze w Halle, a po przejęciu majątku aktywnie uczestniczył w życiu gospodarczym i politycznym regionu. W rękach tej rodziny dobra pozostawały do II wojny światowej.

Legenda o gryżyńskiej brzozie

W bliskości rzeki Obry leży wieś Gryżyna; o kilka staj za nią stoi kościół św. Marcina zupełnie zrujnowany, a przy nim wznosi się niezmiernej wielkości brzoza. Przed wielu laty zmarło tu dziecię i pochowano je na cmentarzu pod kościołem, aż pewnego dnia grabarz, co grób kopał, przybiegł do plebana dając mu znać, że to dziecię, co przed tygodniem zmarło, wciąż rączkę białą wysuwa spod mogiłki. Pleban wziął natychmiast krzyż i stulę i pobiegł zażegnać to dziwo, ale co ziemi przyrzucał, co się namodlił, nic nie pomogło, zawsze na wierzch wychodziła rączka. Nie wiedząc innej rady, kazał w dzwony uderzyć, aby się gromada zbiegła; a gdy go otoczyła kołem, odezwał się do matki zmarłego dziecięcia, aby wyjawiła tajemnicę, bo musi być tajemnica, dla której to niebożątko nie ma spokoju w grobie. Na to wezwanie matka zanosząc się od płaczu zeznała, iż jedynego synaczka psuła swymi pieszczotami, za co jej źle odpłacił, bo raz w gniewie odważył się ją uderzyć. — Bierz więc tę rózgę — rzekł pleban — i bij rękę syna, która domaga się spełnienia ziemskiej kary. Posłuszna rozkazowi uderzyła różdżką po rączce i oto natychmiast schowała się pod ziemię. Na tę pamiątkę ksiądz pleban zatknął ową różdżkę na grobie i wyrosła z niej ogromna brzoza, którą pokazują na przestrogę niedobrej dziatwie.

Legenda o brzozie jest prawdopodobnie oparta na średniowiecznej literaturze kaznodziejskiej. W literaturze pojawia się od połowy XIX wieku- w tym w książce Lucjana Siemieńskiego Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie, a także w dziele Oskara Kolberga Lud. Według źródeł drzewo rosło na cmentarzu aż do 1875 roku kiedy przewróciło się podczas silnej burzy. Ponoć w kruchcie sanktuarium w Borku Wielkopolskim znajduje się drewniany krzyż z tej właśnie brzozy.

Ruiny kościoła

Fundatorem kościoła pw. św. Marcina w Gryżynie był prawdopodobnie niejaki Wojsław przybyły do Wielkopolski z Pomorza Zachodniego. Obiekt powstał w 4 ćw. XIII wieku. Była to pierwotnie budowla jednonawowa, orientowana z węższym prezbiterium wydzielonym ścianą tęczową. Do dziś zachowały się mury obwodowe o wysokości sięgającej nawet 7 metrów. Kościół remontowany był w latach 1737-38, lecz mimo tych zabiegów od końca XVIII wieku popadał w ruinę. Dzisiaj świątynia ma postać zabezpieczonej ruiny, która znajduje się na środku pola. Dojazd drogą gruntową- miejsce odpowiednio opisane oraz zadbane.

Kościół pw. św. Barbary

Neogotycka świątynia zbudowana w latach 1887– 1888 według projektu architekta Alexisa Langego z Wrocławia. Od północnego – wschodu przylega murowana, wysoka na 45 metrów wieża. Świątynię ufundowała rodzina von Lossow.

Dwór

Istniejący do dzisiaj dwór wzniesiono pod koniec XVIII wieku prawdopodobnie z wykorzystaniem elementów wcześniejszej rezydencji dla Wiktora Wierusz-Kowalskiego. O starszej siedzibie wiadomo niewiele, źródła wspominają o wielkiej sieni wybrukowanej kamieniami z kominkiem i dwoma kominami oraz reprezentacyjnej izbie stołowej. W otoczeniu dworu miał się znajdować okazały dziedziniec, ogród, sad owocowy z dwoma stawami oraz zespół zabudowań folwarcznych. Rezydencję przebudowano następnie w XIX wieku dla Lossowów, zachowując pierwotny styl i urodę domu. Jest to zgrabna parterowa budowla nakryta wysokim mansardowym dachem. W elewacji frontowej zwieńczonej trójkątnym naczółkiem znajduje się klasycyzująca dekoracja sztukatorska z datą 1793 i herbami Junosza oraz Dryja. Od wschodu i zachodu parterowe przybudówki kryte są dachem płaskim, jakby nawiązujące do dawnych alkierzy. Obecnie dwór wydaje się być częściowo opuszczony- aż prosi się tutaj o pilny remont. Obok znajdują się zamieszkane oficyny oraz dawny folwark, który nadal jest w użytku. Ponadto w parku zachowała się okrągła lodownia z 2 połowy XIX wieku zbudowana z cegły i kamienia polnego ze stożkowym dachem krytym strzechą.

Zadanie publiczne pn. „WOW- Wiedza o Wielkopolsce” jest współfinansowane ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu – Departament Edukacji i Nauki w ramach otwartego konkursu na realizację w formie wspierania zadań publicznych Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie edukacji w roku 2021.

Drogi miłośniku Wielkopolski, jest mi bardzo miło mi, że odwiedzasz moją stronę! Jeśli pomogłem Ci znaleźć potrzebne informacje, inspiracje do dalszych podróży lub po prostu spodobało się Tobie, to co robię, będę wdzięczny, gdy wesprzesz mnie stawiając mi wirtualną kawę. Takie wsparcie pomaga mi dalej kontynuować mój projekt. Postaw mi kawę na buycoffee.to

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

CAPTCHA