Dwór w Mącznikach
dwór,  park krajobrazowy,  Powiat ostrowski- zabytki i atrakcje,  Wielkopolskie zamki, pałace i dwory,  Wieś

Mączniki

Booking.com

Wieś leżąca w gminie Nowe Skalmierzyce, powiat ostrowski. Na sesji Rady Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce, która odbyła się 27 lutego 2015 roku intensywnie rozrastająca się wieś Mączniki otrzymała aż siedemnaście nowych nazw ulic. Najdłuższa z nich budziła jednak pewne kontrowersje…Mowa tutaj o „Alei Rzekty”. Skąd pomysł na taką nazwę? Co to w ogóle są Rzekty? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy cofnąć się w czasie dobre kilkaset lat. Początki Mącznik sięgają czasów książąt kaliskich. Nazwa tej miejscowości sugeruje, że były one wsią służebną księcia, zaopatrującą jego dwór w mąkę. Tuż obok istniała niegdyś wielka osada, dzisiaj już zupełnie zapomniana, o nazwie Rzekty. W drugiej połowie XVI wieku, ery wielkiego rozkwitu Rzeczpospolitej, Mączniki uległy spaleniu. Być może żywioł ten dosięgł także Rzekt. To, co pamięć ludzka wyparła ze świadomości, szczęśliwie zachowało się na kartach kronik. To historia określa tożsamość narodu, warto więc zamieszkując dany obszar wiedzieć „co nieco” o swojej małej ojczyźnie.

Jadwiga Niemojowska w nieistniejącej już szkole Mączniki


Dotychczas temat nieistniejącej osady nie budził większego zainteresowania nawet wśród historyków. Rzekty pojawiają się wprawdzie wielokrotnie w kronikach, jednak szczegółowego opracowania się nie doczekały. Pobieżna analiza ksiąg ziemskich przynosi nam konkretne informacje, tak cenne dla badaczy przeszłości swoich rodów. Spójrzmy na wyrywki posiadanych informacji. Jedne z najstarszych źródeł wspominające istnienie Rzekt to księgi grodzkie i ziemskie Poznania z XV wieku. Dowiadujemy się z nich, iż „Piotr, Rafał, Jarosław, bracia rodzeni, dziedzice w Wągrach całe wsie Mączniki i Rzekty w powiecie kaliskim bratu ich rodzonemu Marcinowi dziedzicowi w Mącznikach dają a Marcin dodaje im 100 grzywien.” Wpis w księdze grodzkiej Kalisza z 1534 roku przekazuje, iż Maciej i Stanisław Wągierscy, zobowiązali się uwolnić wsie Mączniki i Rzekty za 150 grzywien Janowi Gniazdowskiemu. Rok później Jan Podkocki sprzedał pół Rzekt za 40 grzywien Stanisławowi Jelitkowskiemu. Rzekty wraz z Mącznikami przez następne lata przechodziły z rąk do rąk. Pojawiają się konkretne kwoty i powody, czy to zwykła sprzedaż, czy też dziedziczenie. Wiek XVII wygląda podobnie. Mikołaj Orzelski, mąż Anny Sulisławskiej, od swojego teścia, czyli Piotra Sulisławskiego uzyskał w 1610 roku rezygnację ze wsi Rzekty i części Mącznik, a jednocześnie rodzicom żony dał część Piwonic koło Kalisza. Łukasz, syn Mikołaja i Sulisławskiej, cześnik kaliski, mianowany później pisarzem ziemskim kaliskim, wspólnie z braćmi zrzekł się w 1635 roku majątku Mączniki i Rzekty na rzecz Jana Wawrowskiego. Ten sprzedał teren za 15 000 zł Eustachemu Wierusz-Kowalskiemu. Ostatnia inskrypcja z kaliskich akt pochodzi z końca XVIII wieku. W listopadzie 1773 roku bracia Skórzewscy, Marcin oraz Paweł Drogosław, poseł na sejm warszawski z województwa poznańskiego, dziedzic wsi Mączniki z pustką Rzekty, zadeklarowali chęć sprzedaży tych terenów Antoniemu Nasierowskiemu. Transakcja opiewała na kwotę 58 000 zł i była finansowana sesją sum zastawnych na wsi Mroczki Wielkie. Formalne wykonanie transakcji nastąpiło w 1780 roku. Wpis jest o tyle ważny, iż sugeruje nam, że pomiędzy XVII a XVIII wiekiem Rzekty były już pustkowiem, które zostało w późniejszym czasie wchłonięte przez Mączniki.

Na próżno szukać więc dzisiaj śladów tej osady, która dawno zniknęła wśród pól uprawnych a teraz także pod nowopowstającymi domami. Cieszy więc inicjatywa powrotu tej nazwy do świadomości mieszkańców nowego osiedla, które jak się okazuje całkiem takie „nowe” nie jest. Rzekty mają swoją historię, o której należałoby pamiętać. Może stanie się to także przyczynkiem do dokładniejszego zbadania Rzekt i ich losów przez profesjonalnych badaczy?

Pierwsze wzmianki o samych Mącznikach, które z racji swojej nazwy mogły być wsią służebną książąt kaliskich, pojawiają się dopiero około 1520 roku. Pod koniec XVI wieku drewniane zabudowania wsi uległy spaleniu, a dobra te przejął w roku 1583 Jan Sulisławski. Od 1764 roku Mączniki w drodze sukcesji przeszły w ręce Skórzewskich.

W roku 1826 Mączniki i Podkoce w drodze licytacji nabył Ludwig Colomb, a po jego śmierci od roku 1839 należały one do Macieja Ordęgi. W tym czasie w pobliskich Śliwnikach gospodarował Jan Nepomucen Niemojowski ze Śliwnik, który chcąc nabyć prawo do niekontrolowanego przejazdu przez granicę nabył od Ordęgi całe Mączniki. Spadkobiercą Jana Nepomucena został jego bratanek Wincenty Niemojowski z Jedlca, który w roku 1916 przekazał Mączniki najstarszemu synowi Janowi Henrykowi Niemojowskiemu zawiadującemu tymi dobrami do czasu wysiedlenia przez Niemców w roku 1939.

Dwór

Dwór wzniesiony najprawdopodobniej w XVIII wieku, a później rozbudowany w latach 20. XX wieku. W 1723 roku ówczesny właściciel Mącznik Antoni Skórzewski kazał sporządzić dokładny spis majątku, w ten sposób poznajemy także opis siedziby mieszkalnej: Dwór pusty, tylko izba jedna z kominkiem i z piecem i z oknami, tylko że złe okna. W tymże dworze izba druga tylko gnojem samym zawalona. Pokoik także pusty, komory puste i funditus zrujnowane. Spichlerza połowa poszytego, ale okien i zawarcia żadnego nie masz, zrujnowany. Stodoła jedna spustoszała. Chlew jeden o dwojgu drzwiach. Płotów zgoła nic około dworu nie masz. Sad pusty, stawek pusty, sadzawek 5, zarosłe drzewem. Wchodząc ode dworu na wieś chałupka zagrodnicza pusta, drugi chałupki tylko sień jest pokryta. W trzeci chałupie zrąb zgniły. Stodółka jedna kmieca pusta, drugą sobie chłop postawił ad instar chlewa, a płotów nie masz około tychże pominiony superius wsi. W tej wsi chłopów 2 poddanych, komorników…

Jak to wygląda obecnie? Starsza część dworu, parterowa, drewniana, z wysokim dachem mansardowym, została niestety rozebrana ok. 1985 roku. Do dzisiaj zachowała się nowsza część dworu- murowana z cegły, częściowo podpiwniczona, parterowa z mieszkalnym poddaszem. Stan całości pozostaje wiele do życzenia… Dwór służy obecnie jako mieszkania komunalne dla kilku rodzin.

Spichlerz

Wzniesiony pod koniec XIX wieku. Jest to obiekt murowany z cegły i kamienia, z wysokim dachem czterospadowym. Pobudowany na planie prostokąta, szerokofrontowy. Fotografie wykonane w 2005 roku.

Drogi miłośniku Wielkopolski, jest mi bardzo miło mi, że odwiedzasz moją stronę! Jeśli pomogłem Ci znaleźć potrzebne informacje, inspiracje do dalszych podróży lub po prostu spodobało się Tobie, to co robię, będę wdzięczny, gdy wesprzesz mnie stawiając mi wirtualną kawę. Takie wsparcie pomaga mi dalej kontynuować mój projekt. Postaw mi kawę na buycoffee.to

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

CAPTCHA