Śmigiel
Śmigiel to miasto położone w powiecie kościańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Śmigiel. Z uwagi na dawne tradycje młynarskie nazywane jest miastem wiatraków. Nic dziwnego, ponoć dawniej na okolicznych wzgórzach było ich niemal sto! Dlaczego niemal? Związana jest z tym legenda, że kiedy w mieście wznoszony był setny wiatrak, jakiś inny płonął. Sama nazwa Śmigiel wywodzi się zresztą prawdopodobnie od słowa „śmigło”.
W średniowieczu Śmigiel był jednym z najważniejszych miast regionu. Pierwsze informacje źródłowe pojawiają się w okolicy 1400 roku. Ośrodek należał wówczas do miast prywatnych. Oprócz wiatraków renomę miastu zapewniało piwo. Swą jakość zawdzięczać miało znakomitej wodzie z miejscowych źródeł. Wspomnienie o tym szlachetnym trunku pojawia się na początku XVI wieku.
Na przełomie XVI i XVII wieku Śmigiel stał się jednym z najważniejszych ośrodków ariańskich w Rzeczpospolitej. Bracia polscy mieli tutaj swoją gminę, na czele której stał teolog Eliasz Arciszewski. Wówczas miasto miało kilku właścicieli, reprezentujących przy tym różne wyznania. Znalazło to odzwierciedlenie także wśród mieszkańców, wśród których byli katolicy, luteranie oraz wspomniani arianie. Od 1628 roku jedynym dziedzicem Śmigla został katolik Przecław Leszczyński, późniejszy wojewoda dorpacki, który wobec swych poddanych stosował racjonalną politykę opartą na tolerancji. To on potwierdził luteranom w 1634 roku wolność wyznania. Za jego czasów osiedliło się w Śmiglu wiele protestanckich rodzin. Taką politykę stosowali również kolejni katoliccy właściciele miasta. Po tutejszych arianach nie zachowały się dzisiaj właściwie żadne ślady. Ich zbór spłonął podczas pożaru w 1634 roku, nie przetrwał też cmentarz. Wśród mieszkańców schyłku tego okresu zapamiętany został Ks. Martin Adelt, kronikarz rodzinnego miasta, parafii ewangelickiej i zapewne sprawca powstania najstarszego znanego widoku Śmigla z połowy XVIII wieku.
Rozwój miejscowości przyhamowały kolejne pożary, w tym największy z 1814 roku, oraz decyzja pruskich władz o ominięciu jej podczas wytyczania linii kolejowej z Poznania do Wrocławia. Obecnie to spokojne, niewielkie miasto liczące około 5500 mieszkańców. Hasło promocyjne ośrodka, odnoszące się do historii oraz tradycji to Miasto Wiatraków. Warto wspomnieć, że nie tak dawno zakończyła się akcja promocyjna samorządu polegająca na zachęcaniu mieszkańców do… budowy wiatraków, aby znów było ich tutaj 99. Oczywiście chodzi o te małe, ogrodowe konstrukcje. Trzeba przyznać, że to całkiem dobry pomysł, który pozytywnie wpływa na wizerunek miasteczka.
Rynek z ratuszem
Śmigiel posiada typową, małomiasteczkową parterową architekturę. Zachowany do dzisiaj ratusz wzniesiono w 2. ćwierci XIX wieku, przebudowano go następnie w XX wieku. Budynek znajduje się w zwartej wschodniej pierzei Placu Rozstrzelanych (dawniejszego górnego rynku). Jest obiektem piętrowym, przykrytym dachem dwuspadowym krytym dachówką. Fasadę zdobi neorenesansowa wystawka z tarczą zegarową, zwieńczona trójkątnym frontonem. Zabudowa wokół ratusza sprawia przyjemne wrażenie, lecz podziwianiu architektury nie ułatwia sąsiedztwo drogi przecinającej plac na dwie połowy.
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Śmigielska fara w obecnej postaci powstała u progu XVII wieku, zachowując jednak pierwotną formę gotycką, która wskazuje wyraźnie na średniowieczną metrykę. Jej fundatorem miał być biskup poznański Andrzeja z Bnina żyjący w połowie XV wieku. Obiekt wielokrotnie był niszczony, płonął w 1582 roku, 1807 roku oraz 1814 roku. Ponadto w 1791 roku zawaliła się jego wieża. W końcu XIX wieku świątynię przykryto nowymi sklepieniami, a w 1907 roku od południa dostawiono nową wieżę. We wnętrzu na uwagę zasługuje zachowany późno klasycystyczny ołtarz główny i dwa boczne z połowy XIX wieku. Zbyt wiele starszego wyposażenia z racji wielu katastrof raczej tutaj nie odnajdziemy- jednym z najstarszych świadectwa przeszłości jest nagrobek Urszuli z Wielkiej Wsi Brzeźnickiej z XVI wieku.
Wiatraki
Na próżno szukać w krajobrazie współczesnego Śmigla morza wiatraków. Do dziś zachowały się bowiem tylko dwa. Noszą imiona Serwacy oraz Pankracy i stanowią jedną z głównych atrakcji Wielkopolskiego Szlaku Wiatracznego. Na obecnym miejscu stanęły w 1980 roku, a przywieziono je z Bronikowa i Kluczewa. Zasadniczo pochodzą z XIX wieku, lecz jeden z nich posiada także elementy z XVIII wieku. Podstawę wiatraków stanowi ceglana podmurówka z położonymi na niej drewnianymi podwalinami.
Kościół poewangelicki
Poewangelicka świątynia wzniesiona w stylu klasycystycznym z 1830 roku, rozbudowana następnie o wieżę w 1869 roku.
Drogi miłośniku Wielkopolski, jest mi bardzo miło mi, że odwiedzasz moją stronę! Jeśli pomogłem Ci znaleźć potrzebne informacje, inspiracje do dalszych podróży lub po prostu spodobało się Tobie, to co robię, będę wdzięczny, gdy wesprzesz mnie stawiając mi wirtualną kawę. Takie wsparcie pomaga mi dalej kontynuować mój projekt. 
