Strzyżew

Strzyżew leży w powiecie ostrowskim w gminie Sieroszewice nad rzeką Leniwa Barycz, około 10 km na płd.-wschód od Ostrowa Wielkopolskiego, przy drodze powiatowej Ostrów Wlkp.- Mikstat. Miejscowość obecnie składa się z aż siedmiu części, które posiadają własne nazwy tj. Kolonia, Małolepsza, Lorki, Wydarta, Stara Wieś, Kościelna i Strzyżówek.

Przez Strzyżew przechodził jeden z najstarszych i najważniejszych traktów w Wielkopolsce. Pierwsza wzmianka o wsi może pochodzić nawet z 1204 roku z dokumentu Henryka Brodatego nt. dziesięciny dla klasztoru w Trzebnicy- wymienia się wówczas Bogdana de Stresseuica, jednak jest to tylko hipoteza. Pewniejsze informacje pochodzą z 1 czerwca 1295 roku i właśnie tę datę uznaje się za udokumentowane początki wsi. W średniowieczu tutejsza ludność składała się z wolnych kmieci, kmieci królewskich i ludności służebnej. Wieś miała wówczas wspólne z innymi miejscowościami pastwisko i zaczęto tutaj prowadzić intensywną gospodarkę rolną. Obok Strzyżewa pojawiają się specjalne miejsca zwane bielnikami i bielnikowe łąki. Na początku XVI wieku powstają pierwsze folwarki, w Strzyżewie źródła wspominają o trzech takich miejscach należących do szlachty. Na początku XVII wieku występuje już wielu dziedziców, wymienia się takie nazwiska jak Rościerscy, Ulanowscy, Jaraczewscy, Drogoszewscy, Szczawińscy, Rostogowie, Sadokierscy i Kolniccy.

Liczne są także informacje o procesach sądowych z cysterkami ołobockimi, w tym z 1622 roku w konsekwencji którego na pewien czas… zajęto wieś. W latach 1625-1628 sąd w Ostrzeszowie obradował natomiast w sprawie szkód wyrządzonych klasztorowi z Ołoboka w okolicznych lasach. Znów wydano wyrok zezwalający na zajęcie wsi, jednak już go nie wykonano. W połowie XVI wieku okolice najeżdżają Szwedzi, którzy rabowali wszystko co popadnie. Zachowane są opisy ucieczek całych rodzin do okolicznych lasów. Kmiecie królewscy tworzą w odwecie zbrojne oddziały walczące z najeźdźcą. Istniał tutaj nawet warowny szwedzki obóz, który został napadnięty i zniszczony. Skutki potopu były znaczne, odnotowuje się spadek liczebności miejscowej parafii w Kotłowie z 3000 do 1200 osób. Akta wizytacyjne wspomnianego kościoła przynoszą nam także informacje o legacie ze Strzyżewa w kwocie 1000 złotych polskich i przynoszących roczne odsetki. Szlachta strzyżewska miała ponadto oddawać ze swoich włości 12 złotych polskich, a kmiecie niewielką ilość pszenicy i owsa. Około 1760 roku ponownie nadciąga fala osadników, tym razem z okolic Wirtembergii. Z czasem tereny te zostają zajęte przez Prusaków.

Od połowy tegoż stulecia Strzyżew należał do Wiesiołowskich. I właśnie z tą rodziną będzie najlepiej kojarzony. Warto wspomnieć chociaż na chwilę o Stanisławie Wiesiołowskim, który to w 1773 roku nakazał spalić w Doruchowie trzy kobiety posądzane o czary, a dokładnie o „zawiązanie kołtuna”. Wierzono wówczas, że na tzw. Wzgórzu Czarownic odbywają się… zloty wiedźm. Kolejny pogrom, o którym było głośno daleko poza granicami kraju, odbył się już nie za sprawą Wiesiołowskiego.

Zostawiając już jednak sprawy czarownic koniecznie trzeba wspomnieć o Annie Wiesiołowskiej, będącą matką chrzestną jednego z najwybitniejszych Polaków, czyli Fryderyka Chopina. Urodziła się w 1793 roku w Komorowie, po czym wraz z rodzicami przeniosła się około 1800 roku do Żelazowej Woli i Warszawy. Przez kilka lat była wraz z braćmi wychowanką Mikołaja Chopina. 11 kwietnia 1820 roku poślubiła Stefana Wiesiołowskiego i po ślubie zamieszkała w majątku męża. Jako matka chrzestna Fryderyka pozostawała w bardzo serdecznych i bliskich związkach z Chopinami. Istnieje hipoteza, że przyszły wirtuoz spędził w Strzyżewie w 1827 roku wakacje, lecz nadal jest to przedmiotem badań. Wiadomo natomiast, że Chopinowie bywali u Wiesiołowskich w Strzyżewie z wizytami, chociażby w sierpniu 1829 roku. Trzy lata wcześniej rodzina z przyszłym kompozytorem przejeżdżała przez Antonin w drodze do Dusznik, lecz brakuje dowodów, że odwiedzili także Strzyżew, chociaż jest to prawdopodobne. W październiku 1829 roku na pewno gościł tutaj sam Fryderyk: Jadę dziś o 7-mej godzinie z wieczora dyliżansem do Wiesiołowskich w Poznańskie i dlatego wprzód piszę, zwłaszcza, że nie wiem, jak długo mi bawić tam wypadnie, lubo paszport tylko na miesiąc wziąłem. Moją myślą jest wrócić za dwa tygodnie. Przyczyną mojego wyjazdu jest także bytność Radziwiłła w swoich dobrach za Kaliszem.

Pod datą 26 października Stefan i Anna Wiesiołowscy oraz Fryderyk wpisali się do księgi pamiątkowej pobliskiego antonińskiego pałacu. Mikołaj Chopin liczył, że książę Radziwiłł obejmie młodego artystę mecenatem. Chopinowie ponownie odwiedzają Wiesiołowskich w 1835 roku w drodze do Karlsbadu, wówczas pożyczają od dziedziców strzyżewskich powóz na trasie z Ostrowa do Wrocławia. Panu Wiesiołowskiemu, który mi przybliżył o kilkadziesiąt mil szczęście, miliony ukłonów– pisał Fryderyk. Jak to wynika z jego listu z 1845 roku regularnie posyłał z Paryża swojej chrzestnej prezenty na Boże Narodzenie, także pamięć o niej ciągle była żywa.

Jak mógł wyglądać legendarny dwór Wiesiołowskich? Opisała go siostra Fryderyka- Ludwika. Zgodnie z jej wyobrażeniem strzyżewski dwór przypominał jej ten z Żelazowej Woli. Posiadał wnętrze o podobnym układzie, w salonie miało pachnieć woskiem i jabłkami. Stał także klawikord, na którym podczas pobytu u chrzestnej koncertował młody mistrz, a na ścianach wisiały portrety przodków– Skarbków i Wiesiołowskich. Po klasycystycznym dworku Wiesiołowskich nie pozostał dzisiaj żaden ślad. Znane jest jedynie orientacyjne miejsce, gdzie mógł stać.

W Strzyżewie przebywał także ojciec Anny, były rotmistrz wojsk polskich hrabia Kacper Skarbek. Zmarł w strzyżewskim dworze w wieku 62 lat i został pochowany w Kotłowie. Kres bytności Wiesiołowskich w Strzyżewie przypada na około 1842 rok. Wówczas Ludwika z Chopinów Jędrzejewiczowa pisze w liście do Fryderyka, iż Wiesiołowscy są jeszcze w Strzyżewie. To sformułowanie należy rozumieć, że mieli oni zamiar opuszczenia swojego majątku. Ostatecznie po kilku latach rodzina ta sformalizowała sprzedaż wsi pruskiemu rządowi. Anna i jej mąż Stefan prawdopodobnie zmarli jeszcze w swoim majątku i zostali pochowani w Kotłowie. Niestety ich grób został z czasem zniszczony przez tamtejszego proboszcza, który przeznaczył to miejsce dla innego pochówku. Widać pieniądz był mu bliższy niż historia…

W XIX wieku następuje dalszy rozwój okolicy. Mogłoby być jeszcze lepiej, bo w latach 70. tegoż stulecia istniały plany budowy tutaj linii kolejowej z Ostrzeszowa przez Mikstat do Ostrowa. Co ciekawe ówczesne władze Mikstatu nie wyraziły na to zgody obawiając się strat finansowych… właścicieli furmanek! Skorzystał na tym Antoni Radziwiłł, który oddał swoje ziemie za darmo, jednak z czasem przyniosło mu to spore zyski. A Mikstat? No cóż… na zawsze pozostał już tylko prowincjonalnym miasteczkiem. W 1848 roku powstaje w Strzyżewie pierwsza murowana szkoła, z czasem przejęta przez gminę ewangelicką. W wyniku utworzenia Komisji Kolonizacyjnej w 1886 roku rozparcelowano resztki folwarku a ziemię oddano Niemcom. Zaborcy w 1905 roku zamieniają nazwę miejscowości na… Deutschdorf (Niemiecka Wieś). Pierwszym polskim sołtysem po odzyskaniu niepodległości został Wojciech Miś. Wówczas mieszkało tutaj ponad 1500 osób.

Dwór

Dwór zbudowany prawdopodobnie dla Roberta Paetzolda po 1875 roku. W 1896 roku jako właściciel widnieje Paweł Koening. Zapewne niedługo po tym majątek przejął skarb pruski, a po powstaniu wielkopolskim skarb państwa polskiego. W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku dzierżawcą był Wilhelm Paul, a w latach 1920-1931 kapitan Stanisław Szafrański. Po nim mieli tutaj mieszkać Małeccy.

Dwór w Strzyżewie to murowany obiekt o wydłużonej bryle o wydatnych cechach neogotyku. Pośrodku znajduje się wysunięta do przodu część w formie ryzalitu. Rezydencję zdobi wysoka wieża mieszcząca klatkę schodową. Obecnie budynek służy jako wielolokalowy obiekt mieszkalny. Zabudowania folwarczne właściwie przestały istnieć. Warto dodać, iż obiekt nie ma nic wspólnego z dawnym dworem Wiesiołowskich, który spłonął przed powstaniem tego budynku.

Kościół

Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Wybudowany w 1865 roku w stylu neogotyckim.

Zadanie publiczne pn. „WOW- Wiedza o Wielkopolsce” jest współfinansowane ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu – Departament Edukacji i Nauki w ramach otwartego konkursu na realizację w formie wspierania zadań publicznych Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie edukacji w roku 2021.