Winna Góra

Wieś położona w powiecie średzkim, w gminie Środa Wielkopolska. Nazwa pochodzi od powszechnych w okolicy w wiekach średnich winnic.  Winogrona hodowano tu jeszcze w 1893 roku.  Winna Góra po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach pisanych w 1202 roku, od połowy XIII wiku pozostawała własnością biskupów poznańskich. Winna Góra była majątkiem kościelnym aż do 1796 roku, gdy rząd pruski dokonał kasaty dóbr na rzecz skarbu państwa. To miejscowość wielkich nazwisk- żył tutaj i pracował generał Jan Henryk Dąbrowski. Miało to miejsce od 1807 roku, kiedy Winną Górę przekazał mu sam Napoleon Bonaparte. Gościł tutaj Julian Ursyn Niemcewicz oraz Henryk Sienkiewicz. W rękach potomków generała Winna Góra pozostała aż do 1939 roku.

Pałac

Pierwsza, barokowa rezydencja w tym miejscu powstała w latach 1760–1770 z inicjatywy biskupa Teodora Kazimierza Czartoryskiego. Generał Jan Henryk Dąbrowski stworzył tutaj coś w rodzaju narodowego sanktuarium. We wnętrzach eksponowano patriotyczne dokumenty, narodowe pamiątki i sztandary. Na kolumnach stały popiersia wodzów, Napoleona, Jana III Sobieskiego i Stefana Czarnieckiego. Liczne freski na ścianach upamiętniały bitwy i poległych legionistów. Miał to być zaczątek planowanej „świątyni zwycięstwa”. Po upadku Napoleona w rezydencji funkcjonował znaczący ośrodek polskiej myśli narodowej. Kolejny właściciel, Henryk Mańkowski, zgromadził tutaj liczący ponad 10 tysięcy monet zbiór numizmatyczny, kolekcje napoleońskich pamiętników i szlacheckich pasów.

Na początku XX wieku rodzina Mańkowskich zdecydowała przebudować nadszarpniętą czasem budowlę. Z uwagi na zły stan obiektu zdecydowano jednak o rozbiórce starego pałacu i postawieniu w 1910 roku nowego w modnym wówczas stylu narodowym wg projektu wielkopolskiego architekta Stanisława Boreckiego.

Po wojnie majątek został znacjonalizowany. Od 1963 roku mieścił się tutaj Instytut Ochrony Roślin. Rozpoczęto również starania, by do Winnej Góry powróciły rozproszone po wojnie pamiątki po generale. Powstała idea powołania „Sali Pamięci generała J. H. Dąbrowskiego”, którą zrealizowano w 1987 roku. Sala funkcjonowała do 1997 roku, kiedy to przekształcono ją w oddział Muzeum Początków Państwa Polskiego z Gniezna. Sam pałac i przylegający park przeszedł w latach 2003-2018 w ręce prywatne.

Od 2018 roku rozpoczął się nowy rozdział w historii tego miejsca- w pałacu uruchomiono muzeum Generała Dąbrowskiego. W styczniu 2021 roku obiekt stał się samodzielną instytucją kultury samorządu województwa wielkopolskiego: charakter placówki najtrafniej oddaje pojęcie „centrum interpretacji historii”, które swą misję realizuje wokół postaci generała Jana Henryka Dąbrowskiego oraz prekursorów i prekursorek pracy organicznej. Pałac Dąbrowski organizuje inicjatywy kulturalne i obywatelskie, nawiązuje współpracę z lokalnym instytucjami i organizacjami oraz bierze udział w budowaniu świadomości regionalnej Wielkopolan. Interdyscyplinarny Zespół Pałacu Dąbrowskiego poszukuje odpowiedzi na pytania o to, jak różne historyczne drogi Polaków do odzyskania niepodległości, związane zarówno z postacią generała Dąbrowskiego, jak i Organiczniczek i Organiczników budujących polską siłę ekonomiczną i społeczną, mogą wspierać rozumienie współczesności oraz inspirować do pracy na rzecz rozwiązywania aktualnych problemów.

Kościół

Barokowy kościół pw. św. Michała Archanioła powstały w 1766 roku z fundacji biskupa Teodora Czartoryskiego. W 1912 roku rozbudowano go według projektu Stanisława Boreckiego, dostawiając obszerny transept i prezbiterium w stylu neobarokowym.

Do zachodniej ściany nawy przylega sześcioboczna kaplica grobowa generała Henryka Dąbrowskiego wybudowana w 1863 roku staraniem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk według projektu Seweryna Mielżyńskiego. Znajduje się w niej neoklasyczny grobowiec generała, wzorowany na rzymskim sarkofagu Scypiona Afrykańskiego. Odwiedzając świątynię warto także zwrócić uwagę na pochodzący z 2 poł. XVI wieku obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem umieszczony w rokokowym ołtarzu głównym. Ponadto w transepcie kościoła znajdują się obrazy powstałe w latach 1810-1818 z fundacji generała Henryka Dąbrowskiego: „Cud św. Kazimierza” i „Cud św. Kingi”.

Drogi miłośniku Wielkopolski, jest mi bardzo miło mi, że odwiedzasz moją stronę! Jeśli pomogłem Ci znaleźć potrzebne informacje, inspiracje do dalszych podróży lub po prostu spodobało się Tobie, to co robię, będę wdzięczny, gdy wesprzesz mnie stawiając mi wirtualną kawę. Takie wsparcie pomaga mi dalej kontynuować mój projekt.